Τα πάντα για τη διεκδίκηση αναδρομικών για συντάξεις και δώρα, αναλυτικές οδηγίες για αίτηση στον ΕΦΚΑ, οι πολιτικές και οι προοπτικές

Μετά τις τελευταίες δικαστικές αποφάσεις από Ανώτατα Δικαστήρια, που δικαιώνουν τους συνταξιούχους και κηρύσσουν αντισυνταγματικές τις διατάξεις των νόμων που επέβαλαν τις περικοπές των κύριων και επικουρικών συντάξεων και κατήργησαν τα Δώρα Χριστουγέννων - Πάσχα και του επιδόματος αδείας, δημιουργήθηκε κύμα αιτήσεων συνταξιούχων προς τον ΕΦΚΑ και το ΕΤΕΑΕΠ προκειμένου να διακόψουν την παραγραφή και να διασφαλίσουν τις αξιώσεις τους.

Κάτω από την πίεση αυτή των χειρόγραφων αιτήσεων και του φόρτου που δημιουργεί στον ΕΦΚΑ, η Διοίκησή του έθεσε από την 22/10/2018 σε λειτουργία on line εφαρμογή για την ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεως, με σοβαρούς ωστόσο περιορισμούς, που οι αιτούντες μπορούν και πρέπει να αντιμετωπίσουν (δείτε παρακάτω). Από τη Δευτέρα 12/11 μάλιστα, οι αιτήσεις από συνταξιούχους (όχι εν ενεργεία δημ. υπαλλήλους) θα γίνονται δεκτές μόνον ηλεκτρονικά. Οι κυβερνητικές παρεμβάσεις, πυροσβεστικές και παραπλανητικές, επιτείνουν τη σύγχυση.

Η Επιτροπή Αγώνα Κηφισιάς, θέλοντας να συμβάλλει στο ξεκαθάρισμα του θέματος, επιχειρεί παρακάτω μια ολοκληρωμένη κατά το δυνατόν επισκόπησή του, που θέτει το πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις, επισημαίνει πολιτικές και προοπτικές, ενώ καταλήγει και σε συγκεκριμένες οδηγίες για τους ενδιαφερόμενους.

Η ιστορία του ζητήματος

Οι νόμοι

Με το νόμο 3847/2010 της κυβέρνησης Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ), τα δώρα και επιδόματα (Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας) των συνταξιούχων του δημοσίου (και των ΝΠΔΔ με ίδιο καθεστώς), μειώθηκαν σε συνολικό ύψος των 800 ευρώ κατ’ έτος (400 + 200 + 200).

Με το νόμο 4051/2012 (άρθρο 6 παρ.2) της κυβέρνησης Παπαδήμου (ΠΑΣΟΚ – ΝΔ – ΛΑΟΣ) έγιναν μειώσεις από 1/1/2012 στις συντάξεις του δημοσίου, και με το νόμο 4093/2012 (άρθρο 1^ο παρ. ΙΑ υποπαρ. ΙΑ.5 περ.1 και υποπαρ. ΙΑ.6 περ.3) της κυβέρνησης Σαμαρά (ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ), έγιναν από 1/1/2013 νέες περικοπές στις συντάξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, ενώ καταργήθηκαν τελείως τα δώρα και επιδόματα (Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας) στους συνταξιούχους και τους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα.

Τέλος, βάσει του νόμου Κατρούγκαλου (4387/2016) της κυβέρνησης Τσίπρα (ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ), επανυπολογίστηκαν (περικόπηκαν) όλες οι νέες συντάξεις μετά τις 13/5/2016, ενώ με το 4^ο μνημόνιο (4472/2017) προβλέπεται το κόψιμο και των παλαιών συντάξεων με την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς, κάτι που προσπαθεί η κυβέρνηση να αποφύγει, έστω και προσωρινά, ενόψει και των εκλογών που επίκεινται.

Οι δικαστικές αποφάσεις

Στις 10/6/2015, το Συμβούλιο της Επικρατείας με την υπ’αριθ. 2287/2015 απόφαση της Ολομέλειάς του (όμοιες και οι υπ’αριθ. 2288-2290/2015):

• Κήρυξε τις παραπάνω διατάξεις των νόμων του 2012 (όχι και του 2010) αντισυνταγματικές. 
• Διέταξε την αναδρομική επιστροφή των παρανόμως παρακρατηθέντων μόνον σε όσους είχαν προσφύγει σε ένδικα μέσα. 
• Διέταξε την εφεξής (δηλ. από τη δημοσίευση της απόφασης του ΣτΕ) αναπροσαρμογή, χωρίς προηγούμενη προσφυγή στα Δικαστήρια, των συντάξεων όλων των συνταξιούχων στα προ της 1-1-2012 επίπεδα, και την πληρωμή των δώρων (στα 800 Ευρώ). 
• Αποσυνέδεσε την καταβολή των δώρων από το ύψος των συνταξιοδοτικών δαπανών και από τυχόν μεταρρυθμίσεις του Ασφαλιστικού Συστήματος μετά την έκδοση αυτής της απόφασης

Δείτε το σχετικό απόσπασμα της απόφασης εδώ.

Με τις υπ’αριθ. 164/2015 και 1, 2, 3 και 4/2018 αποφάσεις, το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (ΑΕΔ) έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις των ν. 4051/2012, 4093/2012 αλλά και του νόμου Κατρούκαλου (4387/2016). Οι τελευταίες αυτές αποφάσεις έκριναν ότι ο υπολογισμός και των νέων συντάξεων (μετά τις 13/5/2016) πρέπει να γίνεται χωρίς να υπολογίζονται οι περικοπές του 2012 ούτε και οι περικοπές των Δώρων Χριστουγέννων Πάσχα και επιδόματος αδείας.

Με την υπ’αριθ. 1277/2018 απόφαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίθηκαν αντισυνταγματικές οι περικοπές στις κύριες και επικουρικές συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων, των ενστόλων και των άλλων ειδικών κατηγοριών.

Έκτοτε, όλα τα κατώτερα Δικαστήρια της χώρας (Ειρηνοδικεία και Πρωτοδικεία) συμμορφώνονται, όπως οφείλουν κατά το Σύνταγμα, με τις παραπάνω αμετάκλητες αποφάσεις, και δικαιώνουν όσους συνταξιούχους και εν ενεργεία εργαζομένους προσφεύγουν και ζητούν την αναδρομική καταβολή των τριών Δώρων-επιδομάτων (Χριστουγέννων, Πάσχα, επιδόματος αδείας) καθώς και την εφεξής και κατ’ έτος καταβολή τους, και διατάσσουν την άμεση και έντοκη καταβολή των αναδρομικών.

Δείτε παραδείγματα τέτοιων αποφάσεων εδώ και εδώ

Πρόσφατα μάλιστα, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους με το υπ’ αριθ. 1825/2018 πρακτικό του, γνωμοδότησε ότι είναι απαράδεκτο και μη βάσιμο το ένδικο μέσο τής Έφεσης κατά αποφάσεων που δικαίωσαν συνταξιούχους (3429/2018 απόφαση του Διοικ. Πρωτ. Αθήνας) και ακύρωσαν ως αντισυνταγματικές τις διατάξεις των ν. 4051/2012 και 4093/2012.

Δείτε εδώ τα ποσά των μειώσεων των νόμων του 2012 που διεκδικούνται από τους συνταξιούχους, με βάση την απόφαση του ΣτΕ.

Οι αιτήσεις

Οι αποφάσεις καταβολής των αναδρομικών, δημιούργησαν το μεγάλο κύμα εγγράφων αιτήσεων προς τον ΕΦΚΑ και το ΕΤΕΑΕΠ, που στόχο είχαν τη διακοπή της παραγραφής του δικαιώματος της επιστροφής των αναδρομικών.

Μπροστά στο μεγάλο αυτό κύμα, ο ΕΦΚΑ έθεσε από την 22/10/2018 σε λειτουργία on line εφαρμογή για την ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεως. Ωστόσο η αίτηση δεν αναφέρει τίποτα για επιστροφή αναδρομικών, και γενικά περιορίζει την αίτηση στη μη εφαρμογή στο εξής μειώσεων που προβλέπονταν από τους 2 νόμους του 2012. Η ηλεκτρονική όμως αίτηση μπορεί και πρέπει να συμπληρωθεί με τα επί πλέον σημεία που διεκδικούν και την επιστροφή των αναδρομικών, με κείμενο που πρέπει να καταχωρηθεί σε πεδίο ελεύθερου κειμένου της αίτησης. Αντιγράψτε το κείμενο από τις οδηγίες για τη συμπλήρωση της αίτησης που θα βρείτε παρακάτω.

Σημείωση: Την αίτηση μπορούν και πρέπει να κάνουν και οι συνταξιούχοι που έκαναν αίτηση για σύνταξη μετά την 13/5/2016, αφ' ενός ενόψει της έκδοσης αποφάσεων από το ΣτΕ επί προσφυγών που ασκήθηκαν για συγκεκριμένες διατάξεις του «νόμου Κατρούγκαλου» (ν. 4387/2016), αφετέρου δε και επειδή οι αποφάσεις του ΣτΕ του 2015 κηρύσσουν αντισυνταγματικές τις περικοπές των δώρων.

Ομοίως, για τον ίδιο λόγο, αίτηση μπορούν να κάνουν και οι εν ενεργεία δημόσιοι υπάλληλοι, για τα δώρα - επιδόματα αδείας. Ωστόσο, επειδή η η ηλεκτρονική αίτηση ζητάει να μην εφαρμοσθούν μειώσεις στις κύριες και επικουρικές συντάξεις μόνο, είναι καλό η αίτηση να γίνει χειρόγραφα, και να υποβληθεί στην αντίστοιχη υπηρεσία. Υπόδειγμα αίτησης βρήκαμε στο ΕΝΥΠΕΚΚ, εδώ. Αν ορισμένες υπηρεσίες του ΕΦΚΑ (μάθαμε πχ. για το ΙΚΑ Αμαρουσίου) δεν δέχονται τις αιτήσεις σας, επιμένετε γιατί παρανομούν. Οφείλουν να παραλάβουν την αίτησή σας και να σας δώσουν αριθμό πρωτοκόλλου. Η πρόσφατη ανακοίνωση του ΕΦΚΑ ότι οι αιτήσεις θα γίνονται δεκτές μόνον ηλεκτρονικά, αφορά μόνον σε συνταξιούχους, και όχι εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους ή αιτήσεις για λογαριασμό θανόντων.

Οι κυβερνητικές αντιδράσεις

Η κυβέρνηση προσπάθησε αρχικά να υποβαθμίσει το ζήτημα ελπίζοντας να μην πάρει έκταση. Προσπάθησε έπειτα να καθησυχάσει, λέγοντας ότι η κυβέρνηση θα ρυθμίσει το θέμα, και έτσι δε χρειάζονται αιτήσεις. Μετά το κύμα των χειρόγραφων προσφυγών, προσπάθησε να το εκτρέψει προς πιο ανώδυνες κατευθύνσεις (να περιορίσει τις αιτήσεις στους συνταξιούχους μόνο, για διεκδικήσεις από δω και πέρα μόνο), προσφέροντας τη "διευκόλυνση" της ηλεκτρονικής αίτησης - παγίδα, που ήταν ταυτόχρονα και ανακούφιση από έναν απρόσμενο φόρτο για τον ΕΦΚΑ.

Προσπαθεί και να θολώσει τα νερά, επιτείνοντας τη σύγχυση: Ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Τάσος Πετρόπουλος μιλώντας στην ΕΡΤ, είπε: «Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι μόνο όσοι συνταξιούχοι προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη θα λάβουν τα αναδρομικά των συντάξεων». Η αλήθεια είναι ότι το ΣτΕ το είπε αυτό για όσους προσέφυγαν στη δικαιοσύνη πριν την απόφασή του το 2015. Για μετά την απόφαση, διέταξε την εφεξής αναπροσαρμογή, χωρίς προηγούμενη προσφυγή στα Δικαστήρια, των συντάξεων όλων των συνταξιούχων στα προ της 1/1/2012 επίπεδα, και την πληρωμή των δώρων (δηλ. στα 800 Ευρώ). Έτσι, κάθε συνταξιούχος δικαιούται την επιστροφή 800 Ευρώ για κάθε χρόνο από το 2015 μέχρι σήμερα τουλάχιστον, ή και για 5 έτη σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις.

Προσπαθεί να βάλει στο απυρόβλητο το νόμο Κατρούγκαλου, θεωρώντας ότι "η παρούσα κυβέρνηση, εναρμονιζόμενη απολύτως με την κρίση του ΣτΕ και συμμορφούμενη με το Σύνταγμα, προχώρησε στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση το 2016. Έθεσε ενιαίους κανόνες για όλους τους ασφαλισμένους και όλους τους συνταξιούχους, χωρίς διακρίσεις, προστατεύοντας τα καταβαλλόμενα ποσά των συντάξεων"   !!!!!

Ταυτόχρονα, εφεσιβάλει τις αποφάσεις των κατώτατων δικαστηρίων για καταβολή αναδρομικών σε συνταξιούχους που είχαν προσφύγει στα δικαστήρια, παρά τη γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους με το υπ’ αριθ. 1825/2018 πρακτικό του, ότι είναι απαράδεκτο και μη βάσιμο το ένδικο μέσο τής Έφεσης κατά αποφάσεων που δικαίωσαν συνταξιούχους. Και μάλιστα με σκεπτικό (για το οποίο θριαμβολόγησαν ΝΔ και ΚΙΝΑΛ), ότι οι περικοπές (δηλαδή των ΠΑΣΟΚ - ΝΔ - ΛΑΟΣ - ΔΗΜΑΡ, και ως εκ τουτου και οι μετέπειτα δικές τους) «ήταν αναγκαίες για το δημόσιο συμφέρον». 

Αναλυτικές οδηγίες συμπλήρωσης της αίτησης

Η αίτηση γίνεται ηλεκτρονικά, με χρήση των κωδικών Taxis από την παρακάτω σελίδα του ΕΦΚΑ: https://apps.ika.gr/eAccess/login.xhtml

Η σελίδα ζητάει του κωδικούς σας στον ΕΦΚΑ (αν έχετε) διαφορετικά επιλέγουμε «συνέχεια στο Taxisnet»:

Με «συνέχεια στο Taxisnet» μεταφερόμαστε στη σελίδα της ΑΑΔΕ, όπου καταχωρούμε τους κωδικούς μας:

Στην επόμενη σελίδα πατάμε «εξουσιοδότηση»:

Στη νέα οθόνη καταχωρούμε τo ΑΦΜ και το ΑΜΚΑ μας, καθώς και τον κωδικό οπτικής επιβεβαίωσης που εμφανίζεται στα αριστερά του πεδίου:

Καταχωρούμε την αίτηση:

Επιλογές για Περιφερειακή υπηρεσία:

Διαθέσιμα για επιλογή είναι οι περιφερειακές υπηρεσίες των εξής (πρώην) ταμείων:

ΜΙΣΘΩΤΩΝ (ΠΡΩΗΝ ΙΚΑ-ΤΕΑΜ)

ΜΗ ΜΙΣΘΩΤΩΝ (ΠΡΩΗΝ ΟΑΕΕ)

ΑΓΡΟΤΩΝ (ΠΡΩΗΝ ΟΓΑ)

ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ, ΕΡΓΟΛΗΠΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ, ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΝΟΜΙΚΩΝ (ΠΡΩΗΝ ΕΤΑΑ)

ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΟΛΗΠΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ (ΠΡΩΗΝ ΕΤΑΑ - ΤΟΜΕΑΣ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΟΛΗΠΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ)

ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ (ΠΡΩΗΝ ΕΤΑΑ - ΤΟΜΕΙΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΤΣΑΥ)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΜΕ (ΠΡΩΝ ΕΤΑΠ-ΜΜΕ)

ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΕΚΩ (ΠΡΩΗΝ ΤΑΥΤΕΚΩ)

ΝΑΥΤΙΚΩΝ (ΝΑΤ)

ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ (ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ)

Σημείωση: Τη συγκεκριμένη περιφερειακή υπηρεσία θα την βρείτε στο εκκαθαριστικό της σύνταξης, όσο αυτό ταχυδρομούνταν στον ασφαλισμένο.

Επιλογές για Τομέα Επικουρικής Ασφάλισης:

Σημείωση: Η επιλογή «Αριθμός Μητρώου» φέρνει για επιλογή τον αριθμό μητρώου σας, διαφορετικά τον καταχωρείτε.

Το επί πλέον κείμενο

Στο τέλος της αίτησης υπάρχει χώρος για κείμενο που μπορεί να συνοδεύει την αίτηση. Επειδή η αίτηση δεν αναφέρει τίποτα για επιστροφή αναδρομικών, και γενικά περιορίζει την αίτηση στη μη εφαρμογή στο εξής μειώσεων που προβλέπονταν από τους 2 νόμους του 2012, η αίτηση πρέπει να συμπληρωθεί με επί πλέον σημεία. Παραδείγματα κειμένου που μπορεί να καταχωρηθεί, ανάλογα με το αν κάποιος είναι παλιός συνταξιούχος (πριν την 13/5/2016) ή νέος, είναι το εξής:

Παλιός συνταξιούχος (πριν την 13/5/2016):

Επιπλέον, απαιτώ: 

1. Να μου καταβάλετε αναδρομικά και εντόκως, από το έτος 2013 μέχρι και σήμερα, τα ποσά που παρακρατήσατε παρανόμως από τη σύνταξή μου, συμμορφούμενοι με τις οριστικές και αμετάκλητες αποφάσεις 2287-2288-2289-2290/2015 του Συμβουλίου της Επικρατείας καθώς και με τις πρόσφατες αποφάσεις υπ’αριθ. 1277/2018 του Ελεγκτικού Συνεδρίου και τις υπ’ αριθ. 164/2015 και 1, 2, 3 και 4/2018 αποφάσεις του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου (ΑΕΔ), λαμβάνοντας υπόψη σας και την πρόσφατη υπ’ αριθ. 1825/2018 γνωμοδότηση του ΝΣΚ.
2. Να μου καταβάλλετε από τούδε και στο εξής τα Δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα, καθώς και το επίδομα αδείας, όπως αυτά τα ποσά μου καταβάλλονταν μέχρι 31-12-2012.
3. Να αναπροσαρμόσετε από σήμερα τη σύνταξή μου στα επίπεδα προ του 2013, εξαλείφοντας τα παρανόμως και μέχρι πρότινος παρακρατηθέντα ποσά, όπως προαναφέρθηκαν και να μην εφαρμόζετε εφεξής στην περίπτωσή μου τις διατάξεις των ν. 4051/2012, 4093/2012 και 4387/2016, που ήδη κρίθηκαν από όλα τα αρμόδια Ανώτατα Δικαστήρια της χώρας μας παράνομες και αντισυνταγματικές.

Διατηρώ κάθε επιφύλαξη για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματός μου.

Νέος συνταξιούχος (μετά την 13/5/2016):

Επιπλέον, απαιτώ: 

1. Να μου καταβάλετε αναδρομικά και εντόκως, από την ημερομηνία της συνταξιοδότησής μου μέχρι και σήμερα, τα ποσά που παρακρατήσατε παρανόμως από τη σύνταξή μου, συμμορφούμενοι με τις οριστικές και αμετάκλητες αποφάσεις 2287-2288-2289-2290/2015 του Συμβουλίου της Επικρατείας καθώς και με τις πρόσφατες αποφάσεις υπ’αριθ. 1277/2018 του Ελεγκτικού Συνεδρίου και τις υπ’ αριθ. 164/2015 και 1, 2, 3 και 4/2018 αποφάσεις του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου (ΑΕΔ), λαμβάνοντας υπόψη σας και την πρόσφατη υπ’ αριθ. 1825/2018 γνωμοδότηση του ΝΣΚ.
2. Να μου καταβάλλετε από τούδε και στο εξής τα Δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα, καθώς και το επίδομα αδείας, όπως αυτά τα ποσά καταβάλλονταν μέχρι 31-12-2012.
3. Να αναπροσαρμόσετε από σήμερα τη σύνταξή μου από τον χρόνο χορήγησής της, εξαλείφοντας τα παρανόμως και μέχρι πρότινος παρακρατηθέντα ποσά, όπως προαναφέρθηκαν και να μην εφαρμόζετε εφεξής στην περίπτωσή μου τις διατάξεις των ν. 4051/2012, 4093/2012 και 4387/2016, που ήδη κρίθηκαν από όλα τα αρμόδια Ανώτατα Δικαστήρια της χώρας μας παράνομες και αντισυνταγματικές.

Διατηρώ κάθε επιφύλαξη για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματός μου.

Αντιγράψτε το παραπάνω κείμενο ανάλογα με την περίπτωσή σας και επικολλήστε το στο πεδίο Β της αίτησης.

Σημείωση: Αιτήσεις για λογαριασμό θανόντων, θα πρέπει να γίνουν από τους κληρονόμους χειρόγραφα, και να υποβληθούν στην κατάλληλη υπηρεσία του ΕΦΚΑ. Ορισμένα χειρόγραφα υποδείγματα βρήκαμε στο site του ΕΝΥΠΕΚΚ εδώ. Αν ορισμένες υπηρεσίες του ΕΦΚΑ (μάθαμε πχ. για το ΙΚΑ Αμαρουσίου) δεν δέχονται τις αιτήσεις σας, επιμένετε γιατί παρανομούν. Οφείλουν να παραλάβουν την αίτησή σας και να σας δώσουν αριθμό πρωτοκόλλου. Η πρόσφατη ανακοίνωση του ΕΦΚΑ ότι οι αιτήσεις θα γίνονται δεκτές μόνον ηλεκτρονικά, αφορά μόνον σε συνταξιούχους, και όχι εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους ή αιτήσεις για λογαριασμό θανόντων.

Συμπεράσματα

1. Είναι γνωστό ότι οι πολιτικές, και κυρίως κεντρικά σημεία πολιτικής του συστήματος, δεν ανατρέπονται με δικαστικούς αγώνες και νομικές ενέργειες. Κυρίως γιατί η πολιτική εξουσία ορίζει το πλαίσιο με τους νόμους που ψηφίζει, και στους οποίους τελικά συμμορφώνεται και η δικαιοσύνη, αργά ή γρήγορα. Την εποχή των μνημονίων έχουμε δει δεκάδες τέτοια παραδείγματα. Το πλαίσιο ορίζεται και με άλλα μέσα, πχ. με την προπαγάνδα από τους μηχανισμούς που ελέγχει, με εξάντληση των ένδικων μέσων ή απλώς με τη μη συμμόρφωση (με διάφορες δικαιολογίες), κάτι που επίσης είδαμε πολλές φορές τελευταία.
2. Δομικά ζητήματα της δικαιοσύνης, πχ. ο διορισμός της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων από την κυβέρνηση, δημιουργούν εξαρτήσεις, που την κρίσιμη στιγμή θα παίξουν το ρόλο τους.
3. Ωστόσο, κανένα πεδίο πάλης δεν πρέπει να υποτιμάται, ούτε φυσικά το νομικό, γιατί πρώτον μικρές ή και μεγαλύτερες νίκες μπορούν να κερδηθούν (όπως οι προσφυγές συνταξιούχων που τελικά πήραν τα λεφτά τους), γιατί δεύτερον όλοι οι αγώνες δημιουργούν γνώση και συνείδηση, κινητοποιούν και συγκροτούν συσχετισμούς (όπως το σημερινό κύμα αιτήσεων), και τέλος γιατί κάθε αγώνας πατάει στην εμπειρία και τις κατακτήσεις των προηγούμενων.
4. Έτσι, το μεγάλο κύμα αιτήσεων για μη παραγραφή του δικαιώματος διεκδίκησης αναδρομικών, φουσκώνει και δημιουργεί νέα πολιτικά δεδομένα, από το πουθενά για πολλούς. Αν και δεν πρέπει να το υπερτιμήσουμε, άλλο τόσο δεν πρέπει και να το υποτιμήσουμε.
5. Το σύστημα βέβαια βρίσκει πάντα λύσεις, καμιά φορά όμως όχι εκείνες που θα προτιμούσε αν δεν υπήρχαν οι περιορισμοί των θεσμικών αποφάσεων και η λαϊκή κινητοποίηση. Έτσι, είναι μάλλον δύσκολο να επιστραφούν στο ακέραιο όλα αυτά που προκύπτουν από αποφάσεις δικαστηρίων, ωστόσο η λαϊκή πίεση θα είναι ο παράγων που θα κρίνει τι τμήμα των διεκδικήσεων θα ικανοποιηθεί τελικά.
6. Η κυβέρνηση αντέδρασε διαδοχικά με προσπάθεια υποβάθμισης, καθησυχάζοντας ότι θα ρυθμίσει το θέμα, εκτροπή προς πιο ανώδυνες κατευθύνσεις (να περιορίσει τις αιτήσεις στους συνταξιούχους μόνο, για διεκδικήσεις από δω και πέρα μόνο), μέσω της "διευκόλυνσης" της ηλεκτρονικής αίτησης, θολώνει τα νερά ότι δεν μπορούν να διεκδικηθούν αναδρομικά χωρίς προσφυγές, εξαγγέλλει ότι καμιά κυβέρνηση δεν μπορεί να πληρώσει αναδρομικά. Ταυτόχρονα προσπαθεί να ξεδοντιάσει τις νομικές αιχμές του θέματος με εφέσεις.
7. Η μνημονιακή αντιπολίτευση προσπαθεί να κερδοσκοπήσει, αν και συμφωνεί στη μη επιστροφή των περικοπών, που άλλωστε η ίδια επέβαλε.
8. Τέλος, το λαϊκό κίνημα, θα πρέπει:

• Να τροφοδοτήσει το κύμα των αιτήσεων
• Να οργανώσει την υποβολή των αιτήσεων μέσω των μαζικών του οργανώσεων
• Να προσανατολίσει τη λαϊκή ελπίδα προς αγωνιστικές και διέξοδες κατευθύνσεις
• Να αντιμετωπίσει τις παραπλανητικές πολιτικές της κυβέρνησης
• Να πολεμήσει τις αυταπάτες ότι εύκολα, με μια ηλεκτρονική αίτηση, θα επιλυθεί το ζήτημα.