Χρέος: Για 63 χρόνια αργότερα αναβάλλεται η γραβάτα!

Παρά τις δηλώσεις του πρωθυπουργού τις παραμονές της ψήφισης του 4^ου μνημονίου στη βουλή, χρόνος που αποκαλύπτει και τα κίνητρά του, ότι «ίσως να αναγκαστεί να βάλει γραβάτα» επειδή στο Eurogroup του Μαΐου η απόφαση για το χρέος θα ήταν πιθανότατα πολύ ευνοϊκή, η συνέχεια έδειξε το ακριβώς αντίθετο:

Το Eurogroup της 22/05/2017

Το Eurogroup του Μαΐου δεν πήρε απόφαση για το χρέος, ούτε καν για το κλείσιμο της αξιολόγησης που θεωρούνταν δεδομένη, ούτε βέβαια προχώρησε η ένταξη των Ελληνικών τραπεζών στην ποσοτική χαλάρωση. Αντίθετα παρουσιάστηκαν 3 σενάρια +1 παραλλαγή για το χρέος, την ανάπτυξη και το πρωτογενές πλεόνασμα, όπως δημοσίευσε το Reuters. 


Τα παρουσιάζουμε στον παρακάτω πίνακα συνοπτικά:

• Όλα τα σενάρια «προβλέπουν» ανάπτυξη από 1 μέχρι 1,3% για τις επόμενες δεκαετίες. Αναλύουμε τις επιπτώσεις παρακάτω.
• Τα σενάρια των Γερμανών και Ευρωπαίων, μοιάζουν πιο «αισιόδοξα» ως προς την ανάπτυξη (ψεύτικη αισιοδοξία, για να βγουν τα νούμερα και να εμφανιστεί το χρέος βιώσιμο), αλλά και πιο απαιτητικά σε πρωτογενές πλεόνασμα, από αυτό του ΔΝΤ, που είναι πιο «λογικό» αλλά ακόμα μακριά από την πραγματικότητα.
• Μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα σημαίνει πρακτικά ότι το κόστος της όποιας «αναδιάρθρωσης» το επωμίζεται αποκλειστικά σχεδόν η Ελλάδα μέσω λιτότητας, χωρίς κόστος για τους δανειστές. Μικρότερα πλεονάσματα, οδηγούν σε ανάγκη κάποιας μεγαλύτερης αναδιάρθρωσης. 
• Τα Ευρω-γερμανικά σενάρια όπως τουλάχιστον μεταφέρθηκαν από το Reuters, εκτιμούν το αποτέλεσμα αφού υλοποιηθούν παρεμβάσεις (αν προβλέπονται), ενώ εκείνο του ΔΝΤ εκτιμά το αποτέλεσμα χωρίς μέτρα ελάφρυνσης, καταλήγοντας έτσι ότι χρειάζονται μέτρα, χωρίς ωστόσο να τα διευκρινίζει.

Συμπεράσματα

• Διαγραφή έστω και ελάχιστου μέρους του χρέους δεν μπαίνει καν στο τραπέζι. Άλλωστε με το 3ο μνημόνιο (δείτε εδώ σ. 758) η κυβέρνηση είχε ήδη επανεπιβεβαιώσει «την ανεπιφύλακτη δέσμευσή της να εκπληρώσει τις οικονομικές της υποχρεώσεις προς όλους τους πιστωτές πλήρως και εγκαίρως»
• Ούτε καν μετατόπιση της αποπληρωμής μέρους των τόκων πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο μέχρι το 2048 (όπως έχει προταθεί από το ΔΝΤ) δεν δέχεται ο Σόιμπλε (και κατ΄ επέκτασιν ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης ESM), γιατί όπως αναφέρεται σε επιστολή του προς μέλος του Γερμανικού κοινοβουλίου (που δημοσίευσε το Reuters), αυτό «θα ήταν ένα de facto νέο δάνειο, το ύψος του οποίου εξαρτάται από την εξέλιξη των επιτοκίων. Ο εκτιμώμενος όγκος των αναβαλλόμενων τόκων έως το 2048 θα ήταν περίπου 118-123 δισ. ευρώ».
• Αυτό που κουβεντιάζεται λοιπόν δεν είναι παρά οι προβλέψεις του Eurogroup πριν από 1 χρόνο, στις 25/5/2016, που:

o  Έθεσε νέο ορισμό βιωσιμότητας του χρέους, τόκοι και χρεολύσια να μην ξεπερνούν το 15% του ΑΕΠ ετησίως ως το 2030 (δηλ. σήμερα 27 δις) και 20% του ΑΕΠ στη συνέχεια.

o Συνδέει τη βιωσιμότητα μεσοπρόθεσμα με την επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων 3,5% μετά το 2018 (που απαιτούν σκληρή λιτότητα στην Ελλάδα), και απαιτεί από τους πιστωτές βραχυπρόθεσμα μικρής σημασίας μέτρα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα.

o  Ο λόγος σήμερα αφορά στα μεσοπρόθεσμα μέτρα, που σύμφωνα με την απόφαση του 2016 θα παρθούν εάν και εφ΄ όσον η μελέτη βιωσιμότητας καταδείξει την αναγκαιότητά τους: Περιλαμβάνουν μείωση κάποιων επιτοκίων, μεταφορά κερδών από ομόλογα, πρόωρη αποπληρωμή ορισμένων χρεών και κυρίως επιμήκυνση των δανείων και αναπροσαρμογή των τοκοχρεολυσίων του EFSF. Η λήξη των δανείων θα φτάσει έτσι το 2080, 2 γενιές μετά! 

o  Για μακροπρόθεσμα δεν γίνεται συζήτηση, αφού με τα πρωτογενή πλεονάσματα που επιβάλλουν στη χώρα και με ψεύτικη αισιοδοξία για τις εξελίξεις (που όλοι ξέρουμε την αξιοπιστία τους από την επταετία των μνημονίων), εμφανίζουν το χρέος βιώσιμο μακροπρόθεσμα, με τους δικούς τους νέους ορισμούς που διαφέρουν από τους προηγούμενους. Ωστόσο, αν χρειαστούν επί πλέον μέτρα, υπάρχει ο μηχανισμός, με ταυτόχρονα νέα μνημόνια φυσικά.

Οι επιπτώσεις

• Ποιο είναι το μέλλον της χώρας και του λαού της με τα παραπάνω; Υπολογίσαμε τις επιπτώσεις και των 4 σεναρίων του Eurogroup (δείτε σχετικό φύλλο εργασίας με κλικ στην παρακάτω εικόνα), και τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά:

Κάνετε κλικ στην εικόνα για να ανοίξει το φύλλο εργασίας

o   Το ΑΕΠ, ανάλογα με το σενάριο και την εκτίμηση για ετήσια αύξηση που περιέχει, θα ξαναφτάσει στο ύψος που είχε το 2008, με τα Ευρω-γερμανικά σενάρια το 2041 - 2042, ή με το σενάριο του ΔΝΤ το 2048! Η ομολογία είναι κυνική. Η χώρα βυθίζεται σε μόνιμη εξαθλίωση, σύμφωνα με τους δικούς τους υπολογισμούς (υπεραισιόδοξους, ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει το ΔΝΤ). Δε φτάνει μια γενιά για να ξαναφτάσει η χώρα στο επίπεδο του 2008, όταν ο υπόλοιπος κόσμος προχωράει.

o  Τα μεγάλα, συνεχή και αδιάλειπτα πρωτογενή πλεονάσματα που προβλέπουν, που καμιά χώρα δεν έχει πετύχει για τόσο μεγάλα διαστήματα, σημαίνουν συνεχή νέα μέτρα λιτότητας. Με μια ετήσια ανάπτυξη 1,3% του Ευρω-γερμανικού σεναρίου, που μικρό της τμήμα θα εμφανιστεί σαν επί πλέον κρατικό έσοδο, θα πρέπει να εξοικονομηθεί 3,5% με νέα μέτρα, μέτρα πάνω στα προηγούμενα μέτρα. Και το πλεόνασμα θα πάει όχι στην οικονομία (ή σε … «αντίμετρα»), αλλά στην μαύρη τρύπα του χρέους. Το ίδιο ισχύει και με τα νούμερα του πιο συγκρατημένου σεναρίου του ΔΝΤ.

o  Τα συνεχή μέτρα λιτότητας, σημαίνουν και συνεχή επιτήρηση, συνεχή μνημόνια σαν προϋπόθεση επίτευξής τους. Το είδαμε το έργο ήδη με το μνημόνιο 4, που προσπαθεί με απεχθή μέτρα να εξασφαλίσει το συμφωνημένο πλεόνασμα 3,5%.

o Τα συνεχή μέτρα λιτότητας, αντιφάσκουν ακόμα και με την περιορισμένη ανάπτυξη που προβλέπεται. Όταν στύβεις τους ανθρώπους και την οικονομία, όταν εξαφανίζεις τον προϋπολογισμό δημόσιων επενδύσεων, όταν έχεις χάσει με το ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας όλα τα «φιλέτα» και τα σχετικά έσοδα, ούτε κι αυτή η ανάπτυξη δεν θα έρθει.

o Τέτοια υποτονική ανάπτυξη δεν μειώνει την ανεργία. Δεν ενδιαφέρει βεβαίως το Eurogroup η ανεργία, αφού εκπροσωπούν δανειστές και όχι «εταίρους», αυτό το γνωρίζουν πλέον όλοι. Αντί άλλου επιχειρήματος, αναφέρουμε τη μελέτη του καθηγητή Θ. Μαριόλη (δείτε εδώ εκλαϊκευτική της εκδοχή), από τις μόνες σοβαρές για το ζήτημα, που αναφέρει ότι «για να αρχίσει να μειώνεται η ανεργία, απαιτούνται ετήσιοι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ της τάξης του 2-2,5%, ενώ για να συμπιεστεί η ανεργία στο 10%, εντός περιόδου 5 ετών, απαιτούνται ρυθμοί ανάπτυξης της τάξης του 5.4% και δημιουργία 181.000 θέσεων εργασίας ανά έτος».

o Η επιμήκυνση των δανείων μέχρι το 2080, σημαίνει ότι υπονομεύουμε τις προοπτικές των επόμενων γενιών, ενώ το χρέος θα είναι η δικαιολογία για «μονόδρομους» αντιλαϊκών πολιτικών άγριου φιλελευθερισμού για 63 χρόνια από σήμερα.

o  Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε περαιτέρω υποτίμηση της εργασίας (ομολογημένος στόχων του κουαρτέτου), εξαθλίωση εργαζομένων και ανέργων, εξαφάνιση μικρομεσαίων σε όφελος των πολυεθνικών, μετανάστευση της νεολαίας στο εξωτερικό (και γήρανση της χώρας), εκποίηση πρώτης κατοικίας δανειοληπτών και μετατροπή τους σε ενοικιαστές, και ένταση όλων των φαινομένων της μνημονιακής πενταετίας, που φαίνεται τώρα καθαρά ότι θα κρατήσει μέχρι το 2080, το λιγότερο.

Τα όρια της διαπραγμάτευσης

• Αλλά υπάρχουν και σαφή πλέον συμπεράσματα, ακόμα και για τους πιο δύσπιστους, για τη διαπραγμάτευση, πρώην, νυν και επόμενων μνημονιακών κυβερνήσεων:

o   Κατ’ αρχήν, είναι φανερό πλέον σε όλους, ότι η πλευρά της ΕΕ, της ΕΚΤ και του ESM μαζί με το ΔΝΤ δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από δανειστές, που υπηρετούν τα ιδιοτελή συμφέροντα του κεφαλαίου των χωρών τους (και τα προσωπικά τους βεβαίως). Ας θυμηθούμε το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και την επιμονή τους σε όρους εξόφθαλμα χαριστικούς, τους πάμπολλους εκβιασμούς, την περίπτωση της πολιτικής και επιλεκτικής απόφασης για καταστροφή της Κύπρου, ή και για προσπάθειες εξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων.

o  Αλλά και κάτι ακόμα είναι πια φανερό σε όλους, ότι απέναντι σε τέτοιους κυνικούς «θεσμούς», δεν υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης στο έλλασον, όταν έχεις αποδεχτεί το μείζον: Όταν έχεις αποφασίσει ότι «μένουμε Ευρώπη», όπως κατά σειράν αποδέχτηκαν άνευ όρων οι ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΔΗΜΑΡ, ΛΑΟΣ, ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ και Ποτάμι, δεν μπορείς να υπερασπίσεις (ακόμα και αν δεχτούμε ότι έχεις πρόθεση να υπερασπίσεις κάτι) απολύτως τίποτα. Οι επικοινωνιακές σκιαμαχίες δεν πείθουν πια κανέναν.

o  Έτσι, η μοίρα του λαού και του τόπου, που με τόσο μελανά χρώματα την περιγράφουν τα 4 σενάρια, μοιάζει αναπόφευκτη, αν δεν αλλάξει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναζητείται η λύση, αν δεν αλλάξουν οι συνειδήσεις και οι πραγματικοί συσχετισμοί, με μαζικούς αγώνες αλλά και σοβαρή (όχι επιφανειακή & συνθηματολογική) συζήτηση των πραγματικών προβλημάτων οικοδόμησης εναλλακτικής λύσης σε όφελος του λαού και του τόπου.  

Κάποια ειδικά στοιχεία για τη διαπραγμάτευση του χρέους

o  Η αιματηρή για το λαό επιδίωξη θηριώδους πλεονάσματος για το 2016 (4,19%), για να φανεί η κυβέρνηση καλό και υπάκουο παιδί, γίνεται μπούμερανγκ, κάτι που ήταν γνωστό και είχε επισημανθεί και στο παρελθόν. Δίνει ένα ακόμα επιχείρημα στους εκάστοτε Σόιμπλε να ισχυρίζονται ότι το χρέος είναι βιώσιμο χωρίς καμιά ελάφρυνση, και να πιέζουν (ακόμα και με προκαταβολικά μέτρα όπως αυτά του 4ου μνημονίου) για την επίτευξή τους. Αναφέρουμε εδώ σχετικό άρθρο των Πολ Τόμσεν και ο Mωρίς Όμπστφελντ από το ΔΝΤ: «Για να είμαστε πιο ευθείς, αν η Ελλάδα συμφωνεί με τους Ευρωπαίους εταίρους της για φιλόδοξους δημοσιονομικούς στόχους, μην κατακρίνετε το ΔΝΤ ότι αυτό επιμένει για λιτότητα όταν ζητάμε να δούμε τα μέτρα που απαιτούνται για να κάνουν τέτοιους στόχους αξιόπιστους».

o  Η γραβάτα, μάλλον δεν αποτελεί άλλη μια οδυνηρή αυταπάτη του πρωθυπουργού. Υπήρξε κυρίως «απάτη» προς του βουλευτές του σε μια προσπάθεια να διευκολύνει την ψήφιση του 4^ου μνημονίου, απάτη αλλά και πρόσχημα για τους περισσότερους, που μπορούν έτσι να ισχυριστούν ότι δεν ήξεραν. Αλλά και προσπάθεια εξαπάτησης του Ελληνικού λαού, ώστε να χωνέψει ευκολότερα τα μέτρα, ελπίζοντας σε καλύτερες μέρες, που διαψεύστηκαν πριν αλέκτωρ λαλήσει.

o   Αντί για συνολική συμφωνία, φαίνεται σχεδόν αδύνατη ακόμα και η ένταξη των Ελληνικών τραπεζών στην (υπερτιμημένη επικοινωνιακά) Ποσοτική Χαλάρωση (QE), που ήταν και «κόκκινη γραμμή». Κι αυτό γιατί η ΕΚΤ, μέσω του προέδρου της Μάριο Ντράγκι, κατέστησε σαφές πως χωρίς θετική ανάλυση βιωσιμότητας από το Ταμείο η ΕΚΤ δεν μπορεί να εγκρίνει το QE.

o  Οι λεονταρισμοί κυβερνητικών κύκλων, ότι αν φύγει το ΔΝΤ δεν υπάρχουν μέτρα, ή ότι αν δεν υπάρξει συνολική λύση για το χρέος δε θα δεχτούμε να πάρουμε τη δόση, είναι κι αυτοί για εσωτερική κατανάλωση. Διαψεύστηκαν φυσικά επισήμως, όταν εκφράστηκε δυσφορία από αξιωματούχους του κουαρτέτου.

o   Οι πληροφορίες ότι σε περίπτωση αρνητικής εξέλιξης στο Eurogroup του Ιουνίου, ο κος Τσίπρας θα θέσει το θέμα στη σύνοδο κορυφής, είναι κι αυτές επικοινωνιακό τρυκ, για να δείξουν ότι διαπραγματευόμαστε σκληρά (όπως τότε, το 2015). Γιατί είναι γνωστό ότι οι συσχετισμοί εκεί είναι δυσμενέστεροι.

• Το θέμα της βαθιάς πολιτικής κρίσης, η απόλυτη δυσαρμονία με το λαϊκό αίσθημα όχι μόνο της κυβέρνησης αλλά ολόκληρου του πολιτικού συστήματος, δεν πρόκειται να λυθεί εύκολα. Πιθανές εκλογές μπορεί να προβληματίζουν τις συστημικές ηγεσίες, αλλά δε θα λύσουν το ζήτημα, που θα σέρνεται ανεξάρτητα από κυβερνήσεις. Αυτό θα αποτελούσε σοβαρό όρο παρέμβασης για τις εκτός συστήματος δυνάμεις, αν μπορούσαν ή αν ήθελαν. Αλλιώς, καραδοκούν και άλλοι, πιο πονηροί…
• Το ζήτημα του χρέους παραμένει, όπως τέθηκε από την αρχή των μνημονίων από πολλούς (ανάμεσά τους και η Επιτροπή Αγώνα Κηφισιάς), σαν ζήτημα διαγραφής. Παράλληλες αναγκαίες κινήσεις όπως έδειξε πέραν κάθε αμφιβολίας το 2015, είναι η έξοδος από το Ευρώ και η ρήξη με την ΕΕ, με κατάλληλες πολιτικές ιεραρχήσεις και προετοιμασία του λαϊκού παράγοντα. Και βέβαια, όλα αυτά παράλληλα με πολιτικές παραγωγικής ανασυγκρότησης, στην κατεύθυνση εξυπηρέτησης των συμφερόντων του λαού και του τόπου. Αυτό που έχει αλλάξει από τότε, είναι το τέλος των αυταπατών ότι αυτή η πορεία θα είναι εύκολη, και ότι αρκούν επικοινωνιακές τακτικές, προπαγάνδα και ανάθεση του καθήκοντος αυτού στους οποιουσδήποτε.